Το φεμινιστικό κίνημα στην Ελλάδα και η συμβολή του στην εξέλιξη της γυμναστικής των θηλέων, τέλη 19ου - μέσα 20ού αιώνα
Περίληψη
Ο 19ος αιώνας χαρακτηρίζεται από την εμφάνιση ενός προοδευτικού και ιδιαίτερα μεταρρυθμιστικού οργανωμένου κινήματος, του φεμινιστικού. Πρόκειται για συλλογικές προσπάθειες των γυναικών, που εστίασαν στον περιορισμό ή και την εξάλειψη κάθε φυλετικής ανισότητας, στην υπεράσπιση και προώθηση των συμφερόντων και των δικαιωμάτων τους, καθώς και στην προβολή των ευρύτερων γυναικείων ζητημάτων στην κοινωνία. Το μεγάλο αυτό κοινωνικό κίνημα για τη χειραφέτηση της γυναίκας έχει άμεση σχέση με την εκπαίδευση, καθώς προβάλλεται συστηματικά το αίτημα για τη μόρφωση των γυναικών. Μέσα στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και η προσπάθεια προώθησης αντιλήψεων υπέρ της γυμναστικής των θηλέων και της σημασίας της σε μια εποχή, όπου επικρατεί η αντίληψη ότι ο ρόλος της γυναίκας πρέπει να είναι περιορισμένος μέσα στο σπίτι και στην οικογένεια και ότι η διαφορετική φύση της γυναίκας έχει επιπτώσεις στις ψυχικές, διανοητικές, σωματικές και κοινωνικές της ικανότητες. Το φεμινιστικό κίνημα στην Ελλάδα εκφράστηκε μέσα από τα γυναικεία έντυπα αλλά και μέσω της ίδρυσης γυναικείων οργανώσεων. Μέσα από τις στήλες των εντύπων «Εφημερίς των Κυριών» και «Ελληνίς» τονίζεται η αναγκαιότητα και η σπουδαιότητα της γυμναστικής των θηλέων για λόγους βιολογικούς, εθνικούς και κοινωνικούς. Παράλληλα, οι πρωτοβουλίες που αναπτύσσουν οι γυναικείες οργανώσεις, με σημαντικότερη την ίδρυση σχολής εκπαίδευσης υποψηφίων διδασκαλισσών γυμναστικής από το εκπαιδευτικό τμήμα της Ένωσης Ελληνίδων το 1897, καταδεικνύουν την αποφασιστική παρέμβαση της γυναικείας συλλογικής δράσης στο πεδίο της σωματικής αγωγής των κοριτσιών.
Αναφορές
Βαρίκα, Ελένη: Η εξέγερση των κυριών. Κατάρτι, Αθήνα 1996, σελ. 273-274.
Μαραγκουδάκη, Ελένη: Εκπαίδευση και διάκριση φύλων. Οδυσσέας, Αθήνα 1991, σελ. 19.
Βαρίκα, Ελένη και Σκλαβενίτη, Κωστούλα: Η εξέγερση αρχίζει από παλιά. Εκδοτική Ομάδα Γυναικών, Αθήνα 1981, σελ. 18-20
Βαρίκα: Η εξέγερση, σελ. 177-178.
Δαλακούρα Κατερίνα, Ζιώγου - Καραστεργίου Σιδηρούλα: Η εκπαίδευση των γυναικών, Οι γυναίκες στην εκπαίδευση. Ελληνικά Ακαδημαϊκά και Ηλεκτρονικά Συγγράμματα και Βοηθήματα, Αθήνα 2015, σελ. 290.
Βαρίκα: Η εξέγερση, σελ.76-78.
Ζιώγου – Καραστεργίου, Σιδηρούλα: Διερευνώντας το φύλο. Βάνιας, Θεσσαλονίκη 2006, σελ. 129.
Χριστοφίδης, Ηλίας: «Περί Παιδαγωγικής, Αντικείμενον της Ανατροφής και Παιδαγωγίας», στο Ο Παιδαγωγός, (1839) έτος Α΄, σελ. 5.
Ζιώγου : Διερευνώντας, σελ. 131.
Ζιώγου: Διερευνώντας, σελ. 132-133.
Νόμος «Περί Δημοτικών Σχολείων», ΦΕΚ 11/18-2-1834.
Τσούμας, Θανάσης: Η γυμναστική στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Oppoortuna, Πάτρα 2016, σελ. 149.
Ψήφισμα «Περί εισαγωγής εν μεν τω εθνικώ Πανεπιστημίω της οπλασκίας, εν δε τοις κατωτέροις εκπαιδευτηρίοις της γυμναστικής», ΦΕΚ 19/18-12-1862.
Καραστεργίου - Ζιώγου, Σιδηρούλα: Η μέση εκπαίδευση των κοριτσιών στην Ελλάδα (1830-1893), ΙΑΕΝ, Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς, Αθήνα 1986, σελ. 125.
Καραστεργίου: Η μέση εκπαίδευση, σελ. 127.
Περιλήψεις Πρακτικών των Συμβουλίων της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, Συνεδρίασις 1/11/1858, σελ. 66.
Β. Δ. «Ωρολόγιο και Αναλυτικό πρόγραμμα μαθημάτων των πλήρων Παρθεναγωγείων» ΦΕΚ 163/21-8-1893. Το κράτος με το Β.Δ. «Περί διδασκαλίας των παιδαγωγικών μαθημάτων και των εξετάσεων των υποψηφίων διδασκαλισσών τοις Παρθεναγωγείοις της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας» ΦΕΚ 41/11-5-1881, καθόρισε το σκοπό του Διδασκαλείου και τα μαθήματα που πρέπει να διδάσκονται, αναγνώρισε ως Διδασκαλεία του κράτους τα Παρθεναγωγεία της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας στην Αθήνα και το Αρσάκειο Παρθεναγωγείο της Κέρκυρας. Με το διάταγμα αυτό καθιερώθηκε ο διαχωρισμός του Διδασκαλείου από το Παρθεναγωγείο, στο Η εν Αθήναις Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία, Αρσάκεια – Τοσίτσεια Σχολεία, Αθήνα 1996, σελ. 213-214.
Δαλακούρα: Η εκπαίδευση, σελ. 273.
Η εισαγωγή της γυμναστικής ως υποχρεωτικό μάθημα στη Μέση Εκπαίδευση από το 1880 απαιτούσε την ύπαρξη εξειδικευμένου διδακτικού προσωπικού. Η έλλειψη τέτοιου προσωπικού αλλά και η αδιαφορία του κράτους στο θέμα αυτό, οδήγησε τον Πανελλήνιο Γυμναστικό Σύλλογο - υπό την προεδρία του Ι. Φωκιανού - στην ίδρυση σχολής γυμναστών και σχολής γυμναστριών, το 1891.
Εφημερίδα Εφημερίς των Κυριών, «Σχολή γυμναστική γυναικεία και όχι γυμναστριών», αρ. 208, 14/4/1891, σελ. 5.
Εφημερίδα Εφημερίς των Κυριών, «Αι γυναίκες εις τους αγώνας, αρ. 872, 9/4/1906, σελ. 2.
Εφημερίδα Εφημερίς των Κυριών, «Αι γυμνάστριαι της Ενώσεως των Ελληνίδων», αρ. 535, 7/6/1898, σελ. 4.
Εφημερίδα Εφημερίς των Κυριών, «Αι γυμνάστριαι της Ενώσεως των Ελληνίδων», αρ. 535, 7/6/1898, σελ. 4.
Εφημερίδα Εφημερίς των Κυριών, «Διατί όχι αι γυναίκες;», αρ. 705, 27/4/1902, σελ. 1.
Εφημερίδα Εφημερίς των Κυριών, «Διατί όχι αι γυναίκες;», αρ. 705, 27/4/1902, σελ. 1.
Εφημερίδα Εφημερίς των Κυριών, «Αι γυμνάστριαι της Ενώσεως των Ελληνίδων» αρ.435, 7/6/1898, σελ. 4.
Εφημερίδα Εφημερίς των Κυριών, «Αι Ελληνίδες γυμνάστριαι», αρ. 749, 12/5/1903, σελ. 8.
Εφημερίδα Εφημερίς των Κυριών, «Αι Ελληνίδες κατά τους Ολυμπιακούς Αγώνας», αρ. 417, 5/11/1895, σελ. 1.
Εφημερίδα Εφημερίς των Κυριών, «Αι αθλήτριαι εις τους Ολυμπιακούς Αγώνας», αρ. 433, 3/3/1896, σελ. 1.
Εφημερίδα Εφημερίς των Κυριών, «Εντυπώσεις εκ των Ολυμπιακών Αγώνων», αρ. 436, 24/3/1896, σελ. 4-7.
Εφημερίδα Εφημερίς των Κυριών, «Από το Στάδιον», αρ. 873, 16/4/1906, σελ. 2.
Ψήφισμα «Περί εισαγωγής εν μεν τω εθνικώ Πανεπιστημίω της οπλασκίας, εν δε τοις κατωτέροις εκπαιδευτηρίοις της γυμναστικής», ΦΕΚ 19/18-12-1862.
Ψαρρά, Αγγελική: “Α΄ Εθνικόν Γυναικείον Συνέδριον (Αθήνα, 28 Μαρτίου-4 Απριλίου 1921)”, στο: Αβδελά Έφη & al (eds.): Το Λύκειον των Ελληνίδων, 100 χρόνια, Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς, Αθήνα 2010, 405-425, σελ. 406.
Φουρναράκη, Ελένη: “Γυναικεία σωματική κουλτούρα και επινόηση εθνικών παραδόσεων: συμβολές της Ενώσεως των Ελληνίδων και του Λυκείου των Ελληνίδων (1897-1940)”, στο: Αβδελά Έφη & al (eds.): Το Λύκειον των Ελληνίδων, 100 χρόνια, Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς, Αθήνα 2010, 365-403, σελ. 369.
Ένωσις Ελληνίδων, Τμήμα Εκπαιδευτικόν: Κανονισμός του Διδασκαλείου των Νηπιαγωγών και των Παιδονόμων του Νηπιακού Κήπου, του Προτύπου και της των Θηλέων Γυμναστικής Σχολής, 1909.
Φουρναράκη: Κουλτούρα, σελ. 371.
Στις εξετάσεις του 1914 η επιτροπή αποτελούνταν από τον Τμηματάρχη της Δημοτικής Εκπαιδεύσεως, τον Διευθυντή της Σχολής Γυμναστών, τον Γιατρό της Σχολικής Υγιεινής, τον καθηγητή της Ωδικής του Μαράσλειου Διδασκαλείου και τη Γυμνάστρια του Αρσακείου Παρθεναγωγείου. Έγγραφο του Υπουργού των Εκκλησιαστικών και της Δημοσίας Εκπαιδεύσεως, αρ. 9037, 14/4/1914.
Ένωσις Ελληνίδων: Λογοδοσία του εκπαιδευτικού τμήματος 1899-1902, Αθήνα 1906, σελ. 4.
Ένωσις Ελληνίδων, Τμήμα Εκπαιδευτικόν: Περίληψις των εργασιών του εκπαιδευτικού τμήματος της Ενώσεως των Ελληνίδων κατά την από του 1897 μέχρι του 1907 δεκαετίαν, Αθήνα, 1907, σελ. 4.
Ένωσις Ελληνίδων, Τμήμα Εκπαιδευτικόν: Περίληψις των εργασιών του εκπαιδευτικού τμήματος της Ενώσεως των Ελληνίδων κατά την από του 1897 μέχρι του 1907 δεκαετίαν, Αθήνα, 1907, σελ.4.
Ένωσις Ελληνίδων, Τμήμα Εκπαιδευτικόν: Περίληψις των εργασιών του εκπαιδευτικού τμήματος της Ενώσεως των Ελληνίδων κατά την από του 1897 μέχρι του 1907 δεκαετίαν, Αθήνα, 1907, σελ. 5.
Εφημερίδα Εφημερίς των Κυριών, «Αι γυμνάστριαι της Ενώσεως των Ελληνίδων εις το Στάδιον», αρ. 1020, 1/4/1912, σελ. 20.
Εφημερίδα Εφημερίς των Κυριών, «Αι γυμνάστριαι της Ενώσεως των Ελληνίδων εις το Στάδιον», αρ. 1020, 1/4/1912, σελ. 20.
Νόμος ΒΧΚΑ΄ «Περί γυμναστικής και γυμναστικών και αθλητικών αγώνων», ΦΕΚ 141/12-7-1899.
Νόμος 1406 «Περί διδασκαλείου γυμναστικής», ΦΕΚ 101/9-5-1918.
Αβδελά, Έφη και Ψαρρά, Αγγελική: Ο Φεμινισμός στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου. Γνώση, Αθήνα 1985, σελ. 33.
Αβδελά: Ο Φεμινισμός, σελ. 36.
Πρόκειται για τα περιοδικά «Σοσιαλιστική Ζωή», «Εύα Νικήτρια», «Η Γυναίκα» και «Εφημερίς των Ελληνίδων», Αβδελά: Ο Φεμινισμός, σελ. 36.
Αβδελά: Ο Φεμινισμός, σελ. 42.
Περιοδικό Ελληνίς, «Μικρά νέα», τ.10, 1926, σελ. 215.
Περιοδικό Ελληνίς, «Αθλητισμός και γυναίκες», τ.3, 1933, σελ. 46.
Περιοδικό Ελληνίς, «Γυμναστική – Ρυθμική», τ.6, 1933, σελ. 115.
Περιοδικό Ελληνίς, «Γυμναστική – Ρυθμική», τ.6, 1933, σελ. 115.
Περιοδικό Ελληνίς, «Γυμναστική – Ρυθμική», τ.6, 1933, σελ. 115.
Περιοδικό Ελληνίς, «Ο γυναικείος αθλητισμός», τ.6-7, 1921, σελ. 190.
Περιοδικό Ελληνίς, «Ο γυναικείος αθλητισμός», τ.6-7, 1921, σελ. 190.
Η Δομνίτσα Λανίτου παρουσιάστηκε στον ελληνικό αθλητικό στίβο το 1928, όταν σημείωσε τα πρώτα πανελλήνια ρεκόρ, την εποχή που στην Ελλάδα ο γυναικείος αθλητισμός έκανε τα πρώτα του βήματα. Σε μια τέτοια συντηρητική κοινωνία, η Λανίτου κυριάρχησε στα γυναικεία αγωνίσματα (60μ, 80μ, 80μ.εμπ, άλμα σε μήκος με και άνευ φοράς, άλμα σε ύψος με και άνευ φοράς) για μια δεκαετία. Ήταν κάτοχος βαλκανικών ρεκόρ σε τέσσερα αγωνίσματα: 60μ, 100μ., 80μ. εμπ. και άλμα σε ύψος. Το 1936 έγινε η πρώτη Ελληνίδα αθλήτρια στίβου που έλαβε μέρος σε Ολυμπιακούς Αγώνες. Το 1948 αγωνίστηκε στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Λονδίνου. Η λαμπρή αθλητική της σταδιοδρομία ολοκληρώθηκε το 1950 αλλά συνέχισε να προσφέρει τις υπηρεσίες της στο ελληνικό-κυπριακό γυναικείο αθλητικό κίνημα ως διοικητική παράγοντας.
«Ο γυναικείος αθλητισμός στην Ελλάδα είναι κάτι καινούργιο και όπως κάθε νέο, βρίσκει δυσκολίες στην πρόοδό του, στην επικράτησή του. Ο γυναικείος αθλητισμός στην Ελλάδα παλεύει για να επικρατήση και χρειάζεται ενίσχυση προ παντός ηθική. Οι παλιές ιδέες πως η γυναίκα δεν είναι ακόμη για το στίβο, πως η γυναίκα είναι μόνο για το σπίτι, για την οικογένεια δεν έχουν ξεριζωθεί από την Ελληνική κοινωνία. Η γυναίκα δεν παύει να είναι γυναίκα όταν ασκήση το σώμα της. Η σωματική άσκησις είναι κάτι που χρειάζεται σε κάθε άνθρωπο, έτσι και στη γυναίκα η σωματική διάπλαση είναι κάτι αναγκαίο για τη ζωή της. Μια άλλη ιδέα επίσης εσφαλμένη που κρατά τα κορίτσια σε απόσταση από το στίβο είναι ότι η γυναίκα χάνει το ήθος της με τον αθλητισμό, ότι χίλιες φορές αυτό δεν είναι αλήθεια. Ο αθλητισμός εξευγενίζει τα ήθη, δεν τα χαλά κι όταν ένα κορίτσι θέλει να είναι ανήθικο βρίσκει άλλα μέρη έξω από το στίβο για τις κλίσεις του αυτές. Ο γυναικείος αθλητισμός στην Ελλάδα ακόμα δυστυχώς είναι πολύ πίσω. Χρειάζεται ενίσχυση και πρώτα θα έπρεπε το Υπουργείο Παιδείας να έρθει αρωγό στην προσπάθεια των λίγων που παλεύουν για να επιβάλλουν τον γυναικείο αθλητισμό. Τα σχολεία, τα Πανεπιστήμια, τα Πολυτεχνεία και όλα τα εκπαιδευτήρια έπρεπε να είναι κέντρα απ’ όπου ο γυναικείος αθλητισμός να έπαιρνε ψυχή και σώμα», Περιοδικό Ελληνίς, «Η γυναίκα στον αθλητισμό», τ.9-10, 1935, σελ. 198.
Λήψεις
Δημοσιευμένα
Πώς να δημιουργήσετε Αναφορές
Τεύχος
Ενότητα
Άδεια
Οι Συγγραφείς που δημοσιεύουν εργασίες τους σε αυτό το περιοδικό συμφωνούν στους παρακάτω όρους:
α. Οι Συγγραφείς διατηρούν τα Πνευματικά Δικαιώματα και χορηγούν στο περιοδικό το δικαίωμα της πρώτης δημοσίευσης ενώ ταυτόχρονα τα πνευματικά δικαιώματα της εργασίας προστατεύονται σύμφωνα με την Creative Commons Attribution License που επιτρέπει σε τρίτους - αποδέκτες της άδειας να χρησιμοποιούν την εργασία όπως θέλουν με την προϋπόθεση της διατήρησης των διατυπώσεων που προβλέπονται στην άδεια σχετικά με την αναφορά στον αρχικό δημιουργό και την αρχική δημοσίευση σε αυτό το περιοδικό.
β. Οι Συγγραφείς μπορούν να συνάπτουν ξεχωριστές, και πρόσθετες συμβάσεις και συμφωνίες για την μη αποκλειστική διανομή της εργασίας όπως δημοσιεύτηκε στο περιοδικό αυτό (π.χ. κατάθεση σε ένα ακαδημαϊκό καταθετήριο ή δημοσίευση σε ένα βιβλίο), με την προϋπόθεση της αναγνώρισης και την αναφοράς της πρώτης δημοσίευσης σε αυτό το περιοδικό.
γ. Το περιοδικό επιτρέπει και ενθαρρύνει τους Συγγραφείς να καταθέτουν τις εργασίες τους μέσω διαδικτύου (π.χ. σε ένα ακαδημαϊκό καταθετήριο ή στους προσωπικές τους ιστοσελίδες) πριν και μετά από τις διαδικασίες της δημοσίευσης, καθώς αυτό μπορεί να οδηγήσει σε παραγωγική ανταλλαγή ιδεών και σκέψεων καθώς επίσης και σε γρηγορότερη και μεγαλύτερη χρήση και ευρετηρίαση της δημοσιευμένης εργασίας
